Uit de Dramadriehoek: naar volwassen contact en échte verbinding met jongeren

Soms zit je midden in een gesprek met een jongere en voel je het ineens kantelen. Waar je begon met goede intenties, merk je dat jullie verstrikt raken in strijd, redden, ontkennen, verwijten of dichtklappen. Je doet je best — misschien harder dan goed voor je is — maar hoe meer je duwt, hoe meer de jongere zich terugtrekt of juist verzet. En voordat je het weet, belanden jullie in een patroon waar niemand zich goed bij voelt.

Dit gebeurt niet omdat jij het verkeerd doet, of omdat de jongere niet wil. Het gebeurt omdat we als mens soms in een oude reflex schieten: die van de Dramadriehoek.

Dit patroon komt voor in gezinnen, hulpverlening, scholen en relaties. Het is pijnlijk, want het wekt machteloosheid en verwijdering. Maar het is ook hoopvol, want als je ziet wat er gebeurt, kun je leren hoe je eruit stapt — en terug kunt bewegen naar écht contact.

Wat is de Dramadriehoek?

De Dramadriehoek bestaat uit drie rollen die elkaar in stand houden:

• Slachtoffer: “Ik kan het niet… het lukt mij nooit.”

• Redder: “Ik help je wel… laat mij het oplossen.”

• Aanklager: “Dit is jouw schuld… doe nou gewoon normaal.”

Iedereen kan in alle drie de rollen schieten — soms binnen één gesprek. Het is geen karaktereigenschap, maar een menselijke overlevingsreactie op spanning, onzekerheid of onmacht. Het voelt even ‘bekend’, maar het werkt destructief, omdat:

• het ongelijkwaardigheid creëert

• het autonomie ondermijnt

• het contact vernauwt

• niemand verantwoordelijkheid kan nemen

Niemand groeit in deze driehoek. Niet het kind, niet de jongere, en ook jij niet.

Herkenbare voorbeelden uit de praktijk

• Je wil voorkomen dat een jongere vastloopt, dus je gaat redden, maar de jongere gaat achteroverleunen

• Je voelt je niet gehoord en je reageert strenger, dus je gaat aanklagen, waarna de jongere dichtklapt

• Je voelt je uitgeput en zegt uiteindelijk: “Laat dan ook maar” — de slachtofferpositie neemt het over

Deze dynamiek is niet raar. Het is menselijk. Maar het kost energie, verbinding en vertrouwen.

De uitweg: de Winnaarsdriehoek

Gelukkig is er een volwassen tegenhanger van dit patroon: de Winnaarsdriehoek, met drie gezonde posities:

• Kwetsbaarheid (ipv Slachtoffer)
  “Dit is wat ik voel en wat ik nodig heb.”

• Grenzen (ipv Aanklager)
  “Dit kan wél, dit kan niet — en ik blijf in verbinding.”

• Verantwoordelijkheid (ipv Redder)
  “Ik ben er voor je, maar jij draagt jouw deel.”

In de Winnaarsdriehoek ontstaat:

• gelijkwaardigheid

• contact van mens tot mens

• ruimte voor autonomie

• helderheid zonder strijd

• verbinding zonder overname

Hier kan een jongere groeien, omdat hij zowel ruimte als begrenzing ervaart.

Hoe stap je uit de Dramadriehoek?

Een paar richtinggevende ankers:

1. Pauzeer het gesprek als de spanning stijgt
Vertragen is volwassen leiderschap.

2. Erken eerst het gevoel, niet het gedrag
“Ik zie dat dit je raakt.” Veiligheid vóór verandering.

3. Stel grenzen zonder oordeel
Grenzen zijn geen afwijzing, maar houvast.

4. Geef verantwoordelijkheid terug aan de jongere
Niet redden. Niet overnemen. Ben er — naast hem, niet vóór hem.

5. Spreek vanuit jezelf
“Ik merk dat dit niet werkt. Ik wil terug naar verbinding.”

Waarom dit zo krachtig werkt in de jeugdzorg en thuis

Jongeren die vastlopen, kennen vaak patronen van onveiligheid, controleverlies of afwijzing. Als je uit de driehoek blijft en in de volwassen positie gaat staan, gebeurt er iets belangrijks:

• de jongere voelt zich serieus genomen

• er ontstaat ruimte voor regulatie

• verbinding wordt weer mogelijk

• de jongere kan leren dragen wat van hem is

Daar begint groei. Niet in macht, en niet in redden — maar in relatie.

Tot slot

We hoeven niet perfect te zijn. We hoeven alleen bewust te worden. Elke keer dat jij uit de driehoek stapt, bied je een jongere een nieuwe ervaring: contact zonder strijd, grenzen zonder afwijzing en nabijheid zonder overname.

Dat is volwassen nabijheid.
Daar ontstaat ontwikkeling.
Dáár groeit een mens.