Hechting als bedding voor groei

Hij zit met zijn capuchon over zijn hoofd, schouders hoog, armen gesloten. Mijn woorden komen niet binnen. Niet omdat hij niet wil luisteren, maar omdat zijn binnenwereld iets anders geleerd heeft. Waar veiligheid had moeten liggen, zit een alarmknop. Waar nabijheid had kunnen landen, zit wantrouwen. Dit is geen onwil en geen onverschilligheid. Dit gaat over hechting.

Hechting vormt de blauwdruk van hoe een kind zichzelf, de ander en de wereld ervaart. Het bepaalt of een jongere op mensen durft te leunen, of hij zichzelf durft te voelen, en of hij emoties kan reguleren zonder te vechten, vluchten of bevriezen. Hechting zegt iets over contact, vertrouwen en zelfbeeld. Over de binnenkant, niet de buitenkant.

In de jeugdzorg zien we vaak jongeren die ooit niet hebben gekregen wat nodig was om zich veilig te hechten. Hun gedrag lijkt soms explosief, afwijzend of gesloten, maar achter dat gedrag zit altijd een verhaal. Als we die laag vergeten, verliezen we de mens. En wanneer we de mens verliezen, verliezen we de verbinding en dus de ontwikkeling.

De basis van hechting

Een veilige hechting ontstaat wanneer een kind zich gezien, gedragen en serieus genomen voelt. Wanneer emoties welkom zijn. Wanneer een kind mag leunen op een volwassene die beschikbaar is, ook als het spannend wordt. Vanuit die ervaring ontwikkelt een kind:

• zelfvertrouwen

• stressregulatie

• gezonde autonomie

• verbinding met het eigen lichaam en emoties

• vertrouwen in de ander

Als deze basis ontbreekt, ontwikkelt een kind vaak een van de drie onveilige hechtingsstijlen. Niet als karakter, maar als beschermingsmechanisme.

De verschillende hechtingsstijlen

Veilige hechting

Een jongere met een veilige hechting durft te vertrouwen, kan emoties reguleren en raakt niet meteen het contact met zichzelf kwijt bij stress. Er is ruimte voor afhankelijkheid én autonomie. Dit is de basis waarop gezonde relaties, zelfregulatie en eigen kracht gebouwd worden.

Angstige hechting

Een jongere met een angstige hechting is voortdurend bang om verlaten of afgewezen te worden. Hij zoekt nabijheid, bevestiging en controle, omdat hij geleerd heeft dat verbinding zomaar kan verdwijnen. Emoties kunnen intens worden en rust is vaak ver te zoeken. Onder deze stijl ligt een diepe honger naar veiligheid.

Vermijdende hechting

Hier zie je vaak een jongere die zichzelf heeft geleerd het alleen te doen. Voelen is gevaarlijk geworden. Deze jongeren lijken sterk, zelfstandig of onaangedaan, maar van binnen dragen ze spanning, eenzaamheid en wantrouwen. Nabijheid wordt als bedreigend ervaren, omdat nabijheid ooit pijn deed.

Gedesorganiseerde hechting

Dit zie je vooral bij jongeren die onveiligheid of trauma hebben meegemaakt in de relatie waarin ze juist veiligheid nodig hadden. Het zenuwstelsel pendelt tussen zoeken en vermijden. Het gedrag kan grillig zijn, soms explosief, soms afgesloten. De binnenwereld is niet op één lijn, en dat doet verwarring en angst ontstaan.

Wat dit betekent in de ontwikkeling

Onveilige hechting raakt:

• het zenuwstelsel

• het zelfbeeld

• het vermogen om te reguleren

• het aangaan van relaties

• grenzen

• school en motivatie

• autonomie en identiteitsvorming

Een jongere die zich onveilig voelt, kan niet goed ontwikkelen, omdat het systeem gericht blijft op overleven in plaats van groeien. Dat is waarom straffen, dwingen of overtuigen zelden werkt. Het zenuwstelsel moet zich eerst veilig voelen. Pas dan wordt de cortex weer beschikbaar voor leren, reflectie en verandering.

Wat werkt wél

Veiligheid is geen voorwaarde op papier, maar een ervaring in het lijf. Jongeren leren dit via ons. Niet door woorden, maar door aanwezigheid. Dat vraagt om:

• co regulatie

• betrouwbaarheid

• gelijkwaardigheid in contact

• erkenning van emoties in plaats van oordeel

• grenzen die beschermen in plaats van beheersen

• nabijheid zonder overname

Dit is precies waar SamenWijs voor staat. We spiegelen, dragen en blijven aanwezig. Niet om te fixen, maar om een bedding te bieden waarin ontwikkeling vanzelf kan ontstaan. Eerst veiligheid, dan verbinding en pas daarna groei.

Tot slot

Gedrag vertelt een verhaal. Als wij leren luisteren naar die laag, ontstaat er ruimte. Ruimte voor gezien worden. Ruimte voor regulatie. Ruimte voor ontwikkeling. Hechting is geen schuldvraag, maar een groeipad. En ieder mens, hoe beschadigd of verstrikt ook, kan opnieuw ervaren dat verbinding veilig mag zijn.